NGA PLUMB NË AR | NË CERN UTOPIA E ALKIMISTËVE ËSHTË BËRË REALITET.

Gjenevë, Konfederata e Zvicrës | Shkencëtarët në Gjenevë kanë gjetur një mënyrë të re për të kaluar për pak çaste nga një element në tjetrin, duke përdorur përshpejtuesin më të madh të grimcave në botë.

Në CERN në Gjenevë, fizikantët në Përplasësin e Madh të Hadroneve (LHC), përshpejtuesin më të madh të grimcave në botë, kanë realizuar ëndrrën e alkimistëve duke gjetur një mënyrë të re për të transformuar plumbin në ar, megjithëse vetëm për pak çaste.

Ky veprim u regjistrua nga detektori Alice, një instrument i specializuar në vëzhgimin e joneve të rënda, i cili, falë aftësisë së tij për të dalluar ndryshime të vogla në rezolucionin atomik, arriti të hedhë dritë mbi një ngjarje që përndryshe do të kishte kaluar pa u vënë re.

Shndërrimi i plumbit në ar: Nga një këndvështrim i caktuar, mund të thuhet se ari dhe plumbi nuk janë aq të ndryshëm.

Në tabelën periodike të dy elementët përfaqësohen në një distancë të shkurtër nga njëri-tjetri dhe ndahen vetëm nga tre protone (82 me 79 në favor të plumbit).

Fizika moderne bërthamore ka treguar tashmë se është e mundur të transformohen elementët e rëndë për të prodhuar elementë të ndryshëm, nëpërmjet zbërthimit radioaktiv ose në laborator, duke shtuar ose hequr disa protone.

Megjithatë, shkencëtarët në CERN kanë gjetur dhe publikuar një metodë alternative.

Siç është dokumentuar në një studim të ri të botuar në revistën “Physical Review”, ekipi i LHC-së arriti të gjenerojë dhjetëra mijëra bërthama ari falë një serie përplasjesh pothuajse të paparashikuara midis atomeve të plumbit të nisura me një shpejtësi afër asaj të dritës (99.999993%, për të qenë të saktë).

CERN-i shpjegon se ndryshimi atomik ndodh falë një procesi të njohur si disociim elektromagnetik.

Me fjalë të thjeshta, atomet e plumbit udhëtojnë aq shpejt sa lëshojnë pulse të shkurtra fotonesh, një fenomen që ndonjëherë shkakton lëkundje në strukturën e brendshme të grimcës aty pranë, të cilat, nga ana tjetër çojnë në nxjerrjen e neutroneve dhe protoneve.

Fatkeqësisht, ari i krijuar në CERN ishte jetëshkurtër: pas një pjese të sekondës, bërthamat e reja u përplasën menjëherë në muret e përshpejtuesit, duke u shpërbërë.

Edhe sasia e metalit të çmuar të prodhuar nuk ishte e rëndësishme, për ta thënë butë: në tre vjet, nga viti 2015 deri në vitin 2018, LHC gjeneroi afërsisht 86 miliardë bërthama ari, për një masë totale prej 29 pikogramësh (një pikogram është i barabartë me një të miliontën e një të miliontës së një grami).

Shumë larg të qenit një copë e vogël, shkurt.

Çfarë është Alice?: Edhe pse eksperimentet që përfshijnë lançimin e grimcave me shpejtësi shumë të larta janë rutinë për LHC-në dhe për CERN-in në përgjithësi, natyra e botës atomike dhe fenomenet kuantike nënkuptojnë që zbulime të tilla varen kryesisht nga saktësia e instrumenteve të monitorimit.

Mekanizmi fizik që prodhon shndërrimin e plumbit në ar nuk do të ishte zbuluar pa Alice-n, një lloj sensori gjigant brenda Përplasësit të Madh të Hadroneve.

Alice u krijua për të studiuar fizikën e kuarkeve dhe gluoneve, grimcat nënatomike që përbëjnë protonet dhe neutronet, të cilat janë baza e atomeve.

Një përplasje atomesh është në gjendje të gjenerojë një plazmë të veçantë të formuar nga këta dy përbërës themelorë, të quajtur plazma kuark-gluon, e cila, besohet të ketë qenë e pranishme në univers menjëherë pas Shpërthimit të Madh.

Roli i plumbit: Në epokën e artë të alkimisë, midis shekujve gjashtëmbëdhjetë dhe shtatëmbëdhjetë, studiuesit kërkuan ta transformonin plumbin në ar sepse metali ishte i bollshëm, i lirë dhe dukej se kishte një dendësi të ngjashme me atë të materialit më të çmuar.

Katërqind vjet më vonë, fizikantët eksperimentalë ende përdorin plumbin për të kuptuar universin, megjithëse në shkallë atomike.

Elementi është thelbësor për LHC-në sepse bërthama e tij është e pasur me protone dhe neutrone: duke i përplasur këto atome, shkencëtarët mund të analizojnë bashkëveprimet midis përbërësve të tyre dhe të thellohen më thellë në fizikën subatomike.

Por, siç u përmend, magjepsja e njerëzimit me plumbin nuk është e re.

Alkimistët e lashtë, të ndikuar nga filozofitë hermetike dhe simbolizmi mistik, i kushtuan shekuj kërkimit të tyre, duke besuar se plumbi mund të pastrohej dhe të ngrihej në përsosmëri të artë.

Edhe pse metodat e tyre bazoheshin në përzierje të çuditshme substancash dhe rituale sekrete, kjo punë në disa mënyra hodhi themelet e kimisë moderne.

Kjo nuk është hera e parë që një element është shndërruar në ar.

Në vitin 1980, kimisti bërthamor Glenn Theodore Seaborg dhe ekipi i tij në Laboratorin Kombëtar Lorens Barklei (Lawrence Berkeley) në Kaliforni përdorën përshpejtuesin e grimcave Bevalac për të hequr protonet dhe neutronet nga atomet e bizmutit-209, duke i shndërruar ato në ar.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit