KAFENETË ZVICERANE: PROMOVUESE TË DIJES DHE TË PËRPARIMIT.

Pastiçieri nga Poschiavo Aristide Luminati (1880-1967) në Gosport, Angli, me tortën e bërë për provimin e diplomës.

Gjenevë, Konfederata e Zvicrës | Në shekullin e 19-të, kafenetë e drejtuara nga emigrantët Grisons u përhapën në qytetet kryesore evropiane, duke u shndërruar në qendra takimi për elitën kulturore dhe sociale.

Nga Palermo në Kopenhagë, këto ambiente jo vetëm që ofruan risi kulinarie dhe ambiente luksoze, por gjithashtu u bënë pole autentike debatesh letrare dhe politike dhe protagonistë në përhapjen e ideve të reja dhe tendencave kulturore.

“E nënshkruara merr guximin të informojë publikun e nderuar se këngëtarët italianë Annato dhe Perecini performojnë çdo ditë në çadrën time në Jagersborg Dyrehave”.

Janë vitet 1820. Pas vdekjes së të shoqit, znj. Barbara Lardelli nga Poskiavo (Poschiavo) drejton një kafene e vetme në Kopenhagë.

Në Jagersborg dhe më pas në Charlottenlund, buzë parkut të kafshëve të egra në veri të kryeqytetit danez, gjatë verës, përveç ofrimit të produkteve të pastiçerisë së saj, ajo ofron shfaqje muzikore në parkun argëtues për të argëtuar klientët e tij.

Vështrim i ri për emigracionin: Jemi në agimin e epokës së artë të pastiçerive dhe kafeneve zvicerane jashtë vendit.

Ato u themeluan mbi të gjitha nga emigrantë nga Grisons, duke përfshirë shumë nga Poskiavo (Poschiavo), të cilët nga mesi i shekullit të tetëmbëdhjetë deri në dekadat e para të shekullit të njëzetë hapën institucionet e tyre në qytetet kryesore evropiane, nga Spanja në Angli, nga Italia në Poloni.

Në fillim të shekullit të 19-të, vetëm në Kopenhagë kishte 18, gjysma e të cilave menaxhoheshin nga Grisons.

“Në Danimarkë, këto klube ishin një fenomen i ri. Dhe Grisons ishin pionierë në propozimin e produkteve të reja”, shpjegon znj. Silva Semadeni.

Duke u nisur nga një fotografi e vjetër familjare, historiani Poskiavo (Poschiavo) rindërton historinë e pesë grave.

Një kërkim i thelluar që e shtyu atë të shikonte nëpër arkivat në Danimarkë, Spanjë, Chur dhe Poskiavo, duke rigjurmuar aventurat migratore të paraardhësve të saj.

Një studim i përpiktë që rezultoi në veprën “Le cinque ave”, një botim që i ofron një vështrim të ri epokës dhe historisë së grave të luginës italiane Grisons, siç thuhet në parathënien e librit.

“Kafenetë shpejt u bënë një vendtakim për borgjezinë evropiane në zhvillim: biznesmenë, tregtarë, gazetarë, shkrimtarë”, vazhdon znj. Semadeni.

“Për të tërhequr këtë klientelë, pronarët vunë në dispozicion gazetat dhe revistat, dhe politika dhe letërsia u diskutua në kafenetë e tyre”, shtoi ajo.

Znj. Semadeni nënvizon se kërkimet historike mbi rolin e kafebërësve në përhapjen e kulturës, tendencave të reja, progresit apo njohurive janë ende në fillimet e tyre.

“Ajo që mund të thuhet me siguri është se emigrantët e Poskiavos ishin në radhë të parë sipërmarrës mendjemprehtë, objektivi kryesor i të cilëve ishte të bënin biznes dhe së dyti vetëm të promovonin kulturën apo idetë liberale të kohës”.

Vendtakime të borgjezisë: Në gjysmën e dytë të shekullit të nëntëmbëdhjetë, mbi njëqind kafene në Evropë drejtoheshin nga Valposchiavini.

Rrjeti i dendur i kafeneve zvicerane ose “Café Suizo” shtrihej nga Perandoria Ruse në Portugali, duke kaluar përmes Mbretërisë së Bashkuar, Danimarkës, Francës, Spanjës dhe Italisë.

Ato ishin vende takimi për borgjezinë liberale dhe ofronin një alternativë ndaj salloneve ekskluzive të frekuentuara nga aristokratë.

Pija par excellence ishte natyrisht kafeja, e importuar nga kolonitë.

Gjithashtu ofroheshin çokollatë, çaj, verëra të zgjedhura, likere, digjestivë, të përgatitura shpesh nga vetë mërgimtarët në dyqanet e tyre dhe sigurisht risi gastronomike, si akullore.

“Në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë, në Bilbao të Spanjës, dy pastiçeri nga Poskiavo propozuan bollo suizo, një sanduiç me gjalpë dhe qumësht që të kujton barin e tiganit tradicional, të përgatitur në Valposkiavo”, shpjegon historiania.

“Me kalimin e kohës është bërë një nga ëmbëlsirat më të njohura në prodhimin e pastave spanjolle dhe është ende shumë e popullarizuar sot në gadishullin Iberik.

Shpesh, emigrantët shkëmbenin receta gjatë kthimit të tyre në shtëpi, duke kontribuar kështu në krijimin e një kulture të ëmbëlsirave evropiane”, tha ajo.

Ndikimi i migrimit në Valposkiavo: Megjithatë, suksesi i kafeneve nuk mund të shpjegohet vetëm me ofertën joshëse të ëmbëlsirave dhe pijeve.

Suksesi i tyre varej edhe nga karakteristika të tjera, si vendndodhja qendrore në qytet, mobilimi dhe shërbimi.

Për shembull, kompania Matossi hapi “Café Suizo” në vitin 1844 në Pamplona, ​​në Plaza del Castillo, qendra nervore e qytetit spanjoll. Ishte kafeneja e parë në kryeqytetin e Navarrës.

Pesëdhjetë vjet më vonë, në vitin 1891, kishte mbi 50 kafene Suizos në 34 qytete spanjolle.

Ajo në Madrid, e hapur në vitin 1845 nga e njëjta kompani Francisco Matossi, Bernardo Fanconi dhe Company në arterien më të rëndësishme të kryeqytetit, spikati për luksin dhe elegancën e ambienteve të tij.

Ishte një nga kafenetë më të ngarkuara në kryeqytetin spanjoll dhe ishte një vend takimi për personalitete të shquara.

Ajo përfshinte disa dhoma, duke përfshirë një të dedikuar për bilardo, një për leximin e gazetave dhe revistave dhe një sallë pritjeje ekskluzive për zonja, të quajtur “Salon blanco”.

Pas muzikës, debatet: “Ashtu si në Kopenhagë dhe në vende të tjera të Europës, oferta e ‘Café Lardely’ në Pamplona, ​​e drejtuar nga familja Lardelli, i përshtatej zhvillimeve të reja të shoqërisë”, shkruan znj. Semadeni në “Le cinque ave”, duke kujtuar se në vitet 1920 frekuentohej nga shkrimtari amerikan Ernest Hemingway, një adhurues i vrapimit të demave nëpër qytet, i cili e përshkruan atë në romanin “Fiesta”.

“Patronët e Café Lardely u kënaqën nga harmonitë e ëmbla të një pianoje tingëlluese”, shkroi një e përjavshme lokale në vitin 1860.

E njëjta gjë ndodhi në kafenenë Suizo në Vigo, e hapur me iniciativën e dy njerëzve nga Poskiavo, ku, në vitin 1897, një pianist interpretonte çdo mbrëmje vepra nga Shopeni (Chopin), Mendelssohn dhe kompozitorë të tjerë.

Edhe këtu, një shkrimtar dhe aventurier i shquar, Zhyl Vernes, e kaloi kohën duke lexuar shtypin ndërkombëtar, ndërsa në vitin 1878 anija e tij u ankorua në port.

Në Palermo, në kafenenë Caflisch, në Via Roma, e themeluar nga familja me origjinë nga Engadine dhe pronarë të shumë klubeve, pjekjeve dhe dyqaneve koloniale në Napoli, Brindisi dhe Catania, Tomasi di Lampedusa thuhet se ka shkruar Leopardi.

Në Firence, kafeneja Giubbe Rosse, një vend që e ka marrë emrin nga ngjyra e uniformës së kamerierëve, ishte një vend takimi për intelektualët dhe artistët e lidhur me grupin e revistës “Lacerba” dhe futurizmin, si Palazzeschi, Papini, Soffici dhe Rosai.

Megjithatë, në Berlin, Heinrich Heine frekuentonte kafenenë e njohur të vëllezërve Josty, me origjinë nga Sils Maria, në Engadine.

Në shkrimet e tij poeti gjerman kujton me entuziazëm veprimtarinë e këtyre pastiçerëve.

Në Shën Petersburg, artistë dhe shkrimtarë si Pushkin, Dostojevski dhe Gogol u ulën në tavolinat e kafenesë legjendare Chinois, të hapur nga Salomon Wolf dhe Tobias Branger nga Davosi.

Me kalimin e kohës, argëtimi muzikor ofrohej edhe në ambiente të tjera, si në pub-e dhe salla muzikore.

Prandaj Grisons humbën ekskluzivitetin në këtë ofertë dhe për këtë arsye u bë e nevojshme të zhvilloheshin ide të reja për të dalluar dhe për të tërhequr borgjezinë, intelektualët dhe shkrimtarët vendas.

“Tertulias, debate letrare dhe politike, u organizuan në Café Suizo në Madrid”, kujton z. Semadeni, duke cituar hulumtimin e profesores spanjolle Mónica Vázquez Astorga.

“Minën pjesë figurat më të shquara të momentit dhe u diskutuan tema shumë aktuale. Ato ishin ngjarje që mund të tërhiqnin deri në 500 pjesëmarrës”, tha ajo.

Pas rinovimit të tij në 1884, vendi i njohur si “El café de la bohemia” përbëhej nga një sallë e madhe elegante, e mobiluar sipas tendencave më të fundit me divane prej kadifeje të kuqe, pasqyra të mëdha dhe 100 tavolina mermeri.

Në fillim të shekullit të njëzetë, kafeneja Suizo në Madrid, si shumë të tjera, mbylli dyert.

Një moment që në vitin 1919 gazeta El Liberal e përshkruante kështu: “Establishmenti i vjetër, dikur më i dalluari dhe më aristokrati në Evropë, kishte një atmosferë melankolie të thellë, e cila reflektohej veçanërisht në pasqyrat e varura nga muret si lotë të heshtur pa masë. Suizo mbeti gjithmonë kafeneja e ndershme e klasës së lartë të Madridit”.

Politika kryesore ndërkombëtare, me Luftën e Parë Botërore fillimisht, Revolucionin Rus dhe më pas Luftën Civile Spanjolle, shënoi fundin e emigrimit të pastiçerëve Grisons dhe Cafés Suizos dhe Kafenetë Zvicerane jashtë vendit.

Kështu përfundoi një epokë që la gjurmë të rëndësishme jo vetëm në qytetet kryesore evropiane, por edhe në luginat e origjinës së emigrantëve, si Valposkiavo.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit

Café Mendez Nuñez në Vigo, blerë rreth vitit 1880 nga emigrantët Poschiavo Giovanni Lendi (1852-1890) dhe Emilia Lendi-Matossi (1858-1941).