ÇASTI EURO-AZIATIK I UASHINGTONIT | SHBA-ës KANË VRULL POR RUSIA DHE KINA ENDE KUFIZOJNË MUNDËSITË E AZISË QENDRORE.

Nga z. Emil Avdaliani*.

Uashington, Amerikë | Kishte diçka të ndryshme në samitin e 6 nëntorit  midis ShBA-ës dhe pesë vendeve të Azisë Qendrore.

Ishte eventi i parë i tillë i mbajtur në Shtëpinë e Bardhë dhe pasoi takimet e presidentit amerikan me homologët e tij uzbek dhe kazak, ku u nënshkruan marrëveshje të mëdha për të nxitur sektorin prodhues të Amerikës.

ShBA-ës kishin një axhendë të qartë para samitit. Ato ndiqnin dy qëllime; të fitonin akses në burimet minerale; të zhvillonin rrugën e Korridorit të Mesëm për të arritur në Azinë Qendrore duke anashkaluar territorin rus dhe iranian.

Një tjetër ndryshim i habitshëm ishte se qasja e ShBA-ës përmendi pak të drejtat e njeriut, promovimin e demokracisë dhe transferimin e modelit perëndimor të qeverisjes në rajon.

Kjo u pëlqen shteteve të Azisë Qendrore, të cilat, kanë të dhëna të dobëta mbi liritë themelore, por janë të etura për të ndërtuar partneritete me Uashingtonin dhe për të ndjekur një integrim më të ngushtë me tregjet globale.

Nën Presidentin Danlld Tramp (Donald Trump), përparësi u jepet marrëveshjeve ekonomike, të ndërlidhjes dhe të sigurisë.

Kjo nuk ka qenë gjithmonë rasti.

Samiti i parë i mbajtur brenda kornizës C5+1 u krijua për herë të parë nën Presidentin Barak (Barack) Obama në vitin 2015 dhe kishte më pak të bënte me thellimin e lidhjeve ekonomike dhe tregtare dhe më shumë me mohimin e ndikimit më të madh të Rusisë dhe Kinës në rajon.

Megjithatë, doli e pamundur të arriheshin rezultate konkrete pa një angazhim domethënës ekonomik, diçka që administrata Tramp (Trump) po përpiqet ta ndryshojë, dhe me një farë suksesi.

Politika e Trampit (Trump) ndaj Azisë Qendrore është transaksionale.

Për shembull, një marrëveshje me Uzbekistanin supozohet të shohë rreth 100 miliardë dollarë të investuar në ShBA-ës në vitet e ardhshme.

Përveç kësaj, Kazakistani iu bashkua “Marrëveshjeve të Abrahamit” dhe ra dakord për marrëveshje me vlerë rreth 17 miliardë dollarë me ShBA-ës.

Midis tyre ishte një sipërmarrje e përbashkët e minierave të tungstenit ShBA-Kazakistan me vlerë 1 miliard dollarë e financuar nga ShBA-ës.

Një fushë me interes të ndërsjellë që del në pah është bashkëpunimi mbi materialet e rralla të tokës.

ShBA-ës janë të shqetësuara me dominimin dhe përdorimin si armë të furnizimit me minerale të rralla nga Kina, pasi kontrollon gati 70% të prodhimit global, si dhe deri në 90% të kapaciteteve të përpunimit.

Azia Qendrore ka shumë për t'i ofruar ShBA-ës për ta ndihmuar atë të diversifikojë zinxhirin e furnizimit dhe puna është duke u zhvilluar tashmë - vitin e kaluar, për shembull, ShBA-ës dhe Uzbekistani ranë dakord për një memorandum mirëkuptimi mbi mineralet kritike.

Azia Qendrore nuk ka qenë në ballë të politikës amerikane që nga vitet 1990.

Nivelet e tregtisë ishin të pakta dhe promovimi aktiv i demokracisë nuk duket se i ka fituar miqtë amerikanë në rajon.

Kjo ka ndryshuar, para së gjithash për shkak të luftës së Rusisë kundër Ukrainës, me kujtesën e saj se fqinjët e Kremlinit nuk mund të jenë kurrë të qetë për ambiciet e saj.

Me Rusinë të shpërqendruar, të paktën për momentin, Azia Qendrore sheh një mundësi për të bërë marrëveshje me lojtarë të tjerë të mëdhenj.

Megjithatë, ndërsa rikthimi i ShBA-ës në Azinë Qendrore është i mirëpritur, ka kufizime të konsiderueshme për atë që mund të arrijë.

Rusia dhe Kina mbeten dominuese kur bëhet fjalë për sigurinë, tregtinë dhe infrastrukturën në rajon, siç nënvizon një vështrim në hartë.

Kompanitë kineze janë aktive në pothuajse çdo sektor të ekonomisë së Azisë Qendrore.

Nga lidhja te energjia e gjelbër te nxjerrja dhe përpunimi i mineraleve, Kina dominon opsionet e Azisë Qendrore.

Për shembull, kompanitë kineze kanë nënshkruar kohët e fundit marrëveshje me Uzbekistanin për 2.7 miliardë dollarë investime në nxjerrjen e bakrit dhe argjendit.

Për më tepër, ShBA-ës janë gjithashtu të kufizuara kur bëhet fjalë për logjistikën. Do t'u duhet qasje e pakufizuar në Azinë Qendrore, dhe kjo është e mundur vetëm përmes Kaukazit Jugor.

Është e vërtetë që marrëveshja TRIPP e nënshkruar midis Armenisë dhe Azerbajxhanit në gusht parashikon zhvillimin e një korridori midis Armenisë dhe Azerbajxhanit nën mbikëqyrjen e ShBA-ës, dhe kjo mund të jetë një kandidate e mirë për të shërbyer si një lidhje me Azinë Qendrore.

Por do të duhen vite para se korridori të jetë gati. Ekzistojnë gjithashtu pyetje se sa efikase do të jetë lidhja përmes Armenisë.

Në fund të fundit, nuk ka qasje në det që do të lehtësonte eksportet nga Azia Qendrore, gjë që përsëri i lë ShBA-ës një degë më tradicionale të Korridorit të Mesëm, përmes Gjeorgjisë.

Në fund të fundit, shtetet e Azisë Qendrore janë të vetëdijshme se ka kufizime në manovrimin e politikës së tyre të jashtme.

Një anim i tepërt drejt ShBA-ës do ta largonte Kinën dhe do ta zemëronte Rusinë.

Angazhimi aktiv me Uashingtonin është i mirë për sa kohë që nuk i acaron dy fqinjët e saj të mëdhenj dhe të ndjeshëm.

Për më tepër, është një keqkuptim të imagjinohet se vendet e Azisë Qendrore shpresojnë t'i zëvendësojnë fqinjët e tyre të mëdhenj me ShBA-ës.

Ajo që ata kërkojnë është të nxjerrin marrëveshje më të mira nga fuqitë e mëdha.

Vlen të përmendet se pas udhëtimit të tij në ShBA, presidenti kazak vizitoi Moskën më 11-12 nëntor dhe nënshkroi një traktat mbi partneritetin gjithëpërfshirës me homologun e tij rus.

Ai e quajti këtë udhëtim si udhëtimin e tij më të rëndësishëm të vitit.

*Z. Emil Avdaliani është bashkëpunëtor kërkimor në Qendrën Kërkimore Turan dhe profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Evropian në Tbilisi, Gjeorgji. Hulumtimi i tij përqendrohet në historinë e Rrugëve të Mëndafshit dhe interesat e fuqive të mëdha në Lindjen e Mesme dhe Kaukaz.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit