___.png)
“DHE JU E QUANI VETEN TË CIVILIZUAR?” | HISTORIA E PERËNDIMIT NUK ËSHTË AJO QË KENI MËSUAR NË SHKOLLË.
- Agjencia Telegrafike Vox
- Apr 5, 2024
- 4 min read
Updated: Apr 9, 2024
Libri i ri i Josephine Quinn rishqyrton atë që njerëzit mendojnë se dinë për qytetërimet.
Londër, Britani e Madhe | Si e bëri Bota Perëndimin?
Nga znj. Zhozefin Kuin (Josephine Quinn). Random House; 592 faqe; 38 dollarë. Bloomsbury; 30 £.
Duke skicuar atë që ai mendonte për qytetërimin perëndimor, Mahatma Gandhi thuhet se ka thënë se një gjë e tillë “do të ishte një ide e mirë.” (Perëndimi, sugjeroi ai, nuk ishte aq i ndritur.)
Por siç e bën të qartë znj. Zhozefin Kuin (Josephine Quinn) në librin e saj të ri, qytetërimi perëndimor ka qenë gjithmonë një ide e keqe, ose në çdo rast një ide e gabuar.
Të ndash historinë në një grup qytetërimesh të dallueshme dhe në thelb të pavarura është një kërkim i gabuar që ka shtrembëruar në mënyrë të rrezikshme të kuptuarit tonë për botën.
Znj. Kuin (Quinn) pohon: “Nuk janë popujt që bëjnë historinë, por njerëzit dhe lidhjet që ata krijojnë. me njëri-tjetrin.”
Znj. Kuin (Quinn), një historiane dhe arkeologe që jep mësim në Oksford, nuk shpenzon 500 faqe të çuditshme duke hedhur poshtë ato që brezat e nxënësve të shkollës janë mësuar të krenohen si arritje evropiane.
Në vend të kësaj, ajo shkatërron konceptin themelor të asaj që ajo e quan “të menduarit civilizues”.
Argumenti i saj është i thjeshtë, bindës dhe meriton vëmendje.
Ideja e qytetërimit, thekson znj. Kuin (Quinn), është relativisht e re. Fjala u përdor për herë të parë vetëm në mesin e shekullit të 18-të, dhe nuk pushtoi imagjinatën perëndimore deri në fund të shekullit të 19-të.
Në atë epokë imperialiste, historianët zbuluan se qytetërimet greke, romake dhe të krishtera bënin blloqe ndërtimi të bukura që mund të grumbulloheshin në një konstruksion madhështor, të cilin, ata e etiketuan qytetërim “perëndimor”, ose “evropian”.
Kësaj ata i atribuan një mori virtytesh “klasike” të trashëguara: energjinë, racionalitetin, drejtësinë, demokracinë dhe guximin për të eksperimentuar dhe eksploruar.
Qytetërimet e tjera, përkundrazi, konsideroheshin si inferiore.
Nuk duhet shumë zbërthim nga znj. Kuin (Quinn) për të ekspozuar marrëzinë e kësaj qasjeje.
Ja, për shembull, z. Xhan Stjuart Mill (John Stuart Mill), një filozof në shekullin e 19-të, duke pretenduar se Beteja e Maratonës, pushtimi i parë i Persisë ndaj Greqisë në vitin 490 para Krishtit, ishte më i rëndësishëm për historinë angleze sesa triumfi i Uilliam Pushtuesit në Hastings në vitin 1066. (Pa një fitore athinase, thotë logjika, fara magjike e qytetërimit grek nuk mund të ishte rritur kurrë në qytetërim perëndimor.)
Ose merrni parasysh “Përplasja e qytetërimeve” (1996) nga Samuel Huntington, një historian amerikan, i cili, deklaroi se ishte e pamundur të kuptohej historia pa e klasifikuar njerëzimin në qytetërime reciproke armiqësore, ndërmjet të cilave, “gjatë pjesës më të madhe të ekzistencës njerëzore”, kontakti ka qenë “i ndërprerë ose jo-ekzistues.”
Ajo që është inekzistente është ndonjë e vërtetë për këtë nocion. Ecja e shpejtë dhe studiuese e znj. Kuin (Quinn) në harkun e historisë evropiane tregon se jo të qenit i rrallë, kontakti ndërmjet dhe ndërmjet kulturave, shpesh në distanca çuditërisht të gjata, ka qenë motori kryesor i përparimit njerëzor në çdo epokë.
Në vend që të jenë me gjemba dhe me shikim të brendshëm, shumica e shoqërive janë treguar të pranueshme ndaj ideve, modës dhe teknologjive të fqinjëve të tyre.
Greqia e lashtë, për shembull, ishte më pak një vend origjine sesa transmetimi nga kulturat egjiptiane, sumere, asiriane dhe fenikase, të cilat, vetë kishin përzier dhe shkëmbyer ide.
Dhe në vend që të ishte burimi i demokracisë, Athina ishte “diçka e ardhur me vonesë”, në një formë qeverisjeje që duket se është provuar për herë të parë në Libi dhe në ishujt e Samos dhe Kos (Kios).
