___.png)
Nga znj. Tetiana Kiselova (Kyselova) dhe znj. Juna (Yuna) Potomkina.
Londër, Britani e Madhe | Më 18 shkurt, zyrtarët rusë dhe amerikanë u takuan në Arabinë Saudite për të filluar bisedimet për t'i dhënë fund luftës në Ukrainë - dialogu i parë i tillë i nivelit të lartë që do të zhvillohet që nga pushtimi në shkallë të plotë të vitit 2022, por një pa përfaqësues ukrainas.
Përpara bisedimeve, presidenti amerikan Danlld Tramp (Donald Trump) i bëri lëshime presidentit rus Vladimir Putin dhe që atëherë i ka thënë presidentit ukrainas Volodimir Zelenski se ai po luante bixhoz me Luftën e Tretë Botërore.
Përshtatja e narrativave dhe pozicioneve ruse mund të rezultojë të jetë një lëvizje provokuese, por e zgjuar për ta sjellë Putinin në tryezë - por vetëm nëse tramp (Trump) vendos standarde dhe kërkesa të larta sapo të fillojnë negociatat.
Deri më tani, hapat e Trpmpit drejt negociatave i kanë ngjan shumë procesit të Minskut që filloi pas aneksimit të Krimesë nga Rusia dhe pushtimit të pjesëve të rajoneve të Ukrainës Donetsk dhe Luhansk në vitin 2014.
Negocuar nga e ashtuquajtura Katërshja e Normandisë - krerët e shteteve nga Franca, Gjermania, Rusia dhe Ukraina - procesi prodhoi dy grupe marrëveshjesh, Minsk I në 2014 dhe Minsk II në 2015, të cilat, përcaktuan kushtet për një armëpushim dhe përshkruan hapat drejt një zgjidhjeje politike në Donbas.
Këto marrëveshje të dobëta nuk u zbatuan kurrë siç duhet, dhe ndërsa Putini filloi pushtimin e tij në vitin 2022, ai i anuloi ato plotësisht.
Konteksti politik dhe strategjik ka ndryshuar në mënyrë dramatike që nga viti 2014. Por mësimet e hidhura të procesit të Minskut mbeten më të rëndësishme se kurrë.
Fatkeqësisht, negociatat e reja të udhëhequra nga ShBA-ja duket se përsërisin dobësitë specifike nga procesi i Minskut, të tilla si përjashtimi i palëve kryesore në konflikt dhe nxitimi drejt një armëpushimi të papërcaktuar me pak garanci për zbatimin dhe sigurinë.
Ashtu si negociatat aktuale, marrëveshjet e Minskut sakrifikuan perspektivën e ndërlikuar por të arritshme të paqes së qëndrueshme për përfitime diplomatike afatshkurtra.
Nëse Tramp me të vërtetë dëshiron të jetë figura që i jep fund luftimeve midis Rusisë dhe Ukrainës, ai nuk duhet të përsërisë gabimet e Minskut.
MARREVESHJE TË IMPONUARA.
Duke kërkuar një marrëveshje në parim dhe duke shtyrë punën për detajet, në mesin e viteve 2010, Kremlini ngriti një kurth që shkatërroi marrëveshjet e Minskut - një mashtrim që duket se dëshiron ta ribëjë tani.
Procesi i Minskut nuk ishte menduar të vazhdonte në dy pjesë. Procesi u iniciua nga Katërshja e Normandisë përmes Grupit Trepalësh të Kontaktit, i cili, përfshinte përfaqësues nga Rusia, Ukraina dhe Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE).
Por Minsk I, i nënshkruar më 5 shtator 2014, nuk arriti të ndalonte përparimet ruse.
Pas muajsh luftimesh të vazhdueshme dhe një disfate shkatërruese ushtarake ukrainase në Debaltseve, një marrëveshje e dytë, Minsk II, u negociua dhe u nënshkrua më 12 shkurt 2015.
Edhe pse Katërshja e Normandisë duhej të siguronte një format gjithëpërfshirës, interesat ukrainase u eliminuan de fakto nga negociatat e Minskut, sepse aparatet ushtarake dhe civile të vendit ishin në pozita shumë të dobëta - dhe për shkak se aleatët e Rusisë dhe të Kievit ushtronin presion të fortë për të nxituar për një marrëveshje të shpejtë.
Nënshkrimi i të dy marrëveshjeve të Minskut pasoi disfata të mëdha ushtarake ukrainase, në të cilat, Kievi humbi territore të rëndësishme rreth Ilovaisk dhe Debaltseve dhe pësoi viktima të konsiderueshme.
Si rezultat, ukrainasit i perceptuan marrëveshjet e Minskut si të imponuara ndaj tyre dhe shumë i refuzuan ato plotësisht.
Për shembull, në vitin 2019, aktivistë të shoqërisë civile ukrainase, politikanë të opozitës dhe veteranë të luftës nisën një lëvizje sociale të quajtur “Jo kapitullimit!” e cila, mobilizoi protesta masive kundër lëshimeve politike ndaj Rusisë në kuadër të Minskut.
Në një sondazh të kryer nga Rating Group dhe të publikuar në mes të shkurtit 2022, 63 për qind e ukrainasve u pajtuan me deklaratën se marrëveshjet e (Minskut) duhet të rishikohen dhe të rejat të nënshkruhen, dhe vetëm 11 për qind ranë dakord që Ukraina duhet të përmbushë të gjitha kërkesat e procesit të Minskut.
Pjesërisht, ukrainasit nuk e pranuan kurrë procesin e Minskut si legjitim, sepse Kievi ra dakord për kompromise të paqëndrueshme.
KALI TROJAN.
Marrëveshjet e Minskut rekomanduan gjithashtu që trupat ruse të largoheshin nga pjesët e pushtuara të rajoneve të Donetskut dhe Luhanskut, por vetëm nëse do të mbaheshin zgjedhjet lokale dhe nëse pjesëve të pushtuara të Donetskut dhe Luhanskut do t'u jepej status special në Ukrainë, me të drejtën e mundshme për të kontrolluar forcat e tyre policore dhe për të emëruar gjyqtarë dhe prokurorë - një privilegj që rajoni ukrainas nuk e kishte në asnjë moment tjetër.
Rusia e shpalli këtë dispozitë si një hap drejt një modeli federal për Ukrainën.
Por megjithëse një rritje e tillë e autonomisë rajonale mund të interpretohet si demokratike, demokracia nën pushtim nuk funksionon.
Një marrëveshje e tillë do t'i kishte dhënë Rusisë një kalë trojan për të minuar kursin properëndimor të Ukrainës nga brenda.
Edhe pse palët ranë dakord për zgjedhjet në Donetsk dhe Luhansk gjatë negociatave Minsk I, ato kundërshtuan kohën.
Në nëntor 2014, republikat, ende të pushtuara nga forcat ruse, zhvilluan zgjedhjet lokale në mënyrë të njëanshme, duke pretenduar se zgjedhje të tilla duhej të ndodhnin përpara se trupat të largoheshin.
Por Ukraina, OSBE-ja dhe partnerët perëndimorë i panë këto zgjedhje si të paligjshme dhe jo në përputhje me Minsk I, duke argumentuar se trupat supozohej të largoheshin përpara se të mbaheshin zgjedhjet dhe se zgjedhjet duhet të mbaheshin nën mbikëqyrjen e OSBE-së.
Por territoret vazhduan të pushtoheshin nga forcat e kontrolluara nga Rusia, pavarësisht pretendimit të Rusisë se nuk kishte trupa atje, dhe në vitin 2018, ata përsëri mbajtën zgjedhje të ngjashme të papajtueshme.
Sot, Rusia kërkon gjithashtu të përdorë negociatat për të ndërhyrë në punët e brendshme të Ukrainës, duke kërkuar që Ukraina të zhvillojë zgjedhje të nxituara presidenciale (të cilat ka të ngjarë të mos përmbushin standardet demokratike), t'i kthejë privilegjet Kishës Ortodokse Ruse në Ukrainë dhe të rivendosë rëndësinë e gjuhës ruse.
Këtë herë, udhëheqësit e Ukrainës, grupet e shoqërisë civile dhe qytetarët kanë qenë më të shpejtë për të njohur dhe refuzuar taktika të tilla.
Por nëse kushtet e një armëpushimi vendosen përsëri nga Moska dhe aktorë të tjerë - në këtë rast, Uashingtoni - pa pjesëmarrjen adekuate të Ukrainës që në fillim, Kievi nuk do të jetë në gjendje të mbrojë interesat e tij ose të bindë ukrainasit për legjitimitetin e marrëveshjes, duke e dënuar zbatimin e saj.
Në një sondazh të Grupit të Vlerësimit të kryer në muajin mars të vitit 2024, më shumë se gjysma e të anketuarve ukrainas ranë dakord se nëse do të kundërshtonin kushtet e një traktati të mundshëm paqeje, ata do t'i bashkoheshin një proteste paqësore; shtatë për qind thanë se do t'i bashkoheshin një proteste të armatosur.
ZBATIMI I DËSHTUAR.
Për shkak se asnjë armëpushim nuk do të kënaqë plotësisht interesat e Ukrainës ose Rusisë, çdo marrëveshje do të ketë nevojë për mbikëqyrje dhe zbatim të rreptë nga palët e treta si gjatë negociatave të marrëveshjes ashtu edhe pas nënshkrimit të saj.
Dispozitat e zbatimit ishin thelbësisht të mangëta në marrëveshjet e Minskut.
Asnjëra nga tekstet nuk iu referua dikur garantuesve apo ndonjë pasojë për shkeljen e marrëveshjes.
Në vend të kësaj, pati dy përpjekje për të zbatuar marrëveshjet e Minskut, por të dy mekanizmat ishin të ndërtuar keq.
I pari i besoi Misionit Special të Monitorimit të OSBE-së - një organ i krijuar në mars 2014, përpara se konflikti ushtarak të përshkallëzohej, dhe më vonë u përfshi në marrëveshjet e Minskut - monitorimin e shkeljeve të armëpushimit dhe verifikimin që të dyja palët kishin tërhequr armët e rënda nga vija e frontit.
Por ajo nuk ia ngarkoi asnjë palë fajin për shkeljet që dëshmoi, e lëre më të rivendoste përputhshmërinë apo të aplikonte penalitete.
Ndërsa konflikti vazhdoi të përshkallëzohej, palët u përpoqën të angazhoheshin më drejtpërdrejt dhe më shpejt sesa përmes ndërmjetësve nga Misioni Special i Monitorimit të OSBE-së.
Në shtator të vitit 2014, Rusia dhe Ukraina krijuan Qendrën e Përbashkët për Kontrollin dhe Koordinimin, një ent i përbërë nga oficerë ushtarakë rusë dhe ukrainas, por që i mungonte ndonjë dokument formal themelues.
Ideja ishte që të lejoheshin dëshmitarët të hynin në të dyja anët e frontit për të monitoruar më mirë çdo shkelje të armëpushimit.
Por atij organi i mungonin gjithashtu mekanizmat sanksionues dhe çdo aftësi që kishte për të zbatuar marrëveshjet u gjunjëzua në vitin 2017 kur Rusia tërhoqi përfaqësuesit e saj dhe i zëvendësoi ata me emisarë nga Donetsk-u dhe Luhansk-u të pushtuara, duke shmangur përsëri përgjegjësinë e saj për konfliktin duke u përballur me aktorët e saj përfaqësues.
Pa asnjë zbatim apo edhe mbikëqyrje, Rusia mund të shkelë në mënyrë të përsëritur marrëveshjet pa ndonjë pasojë të menjëhershme.
Zbatimi i marrëveshjeve të Minskut u pengua gjithashtu nga paqartësia se kush ishin palët nënshkruese dhe cilat prej tyre kishin detyrimet.
Rusia manipuloi rolin e saj dhe u paraqit si një ndërmjetëse midis Ukrainës dhe republikave përfaqësuese në Donetsk dhe Luhansk.
Në fund të fundit, të gjithë ata që duhej të ishin përgjegjës për marrëveshjet u la me pak qartësi nëse marrëveshjet ishin ligjërisht të detyrueshme.
As presidenti ukrainas dhe as ai rus nuk nënshkruan Minsk I ose II.
Dhe as parlamenti i Ukrainës dhe as i Rusisë nuk e ratifikuan asnjërën marrëveshje. (Një rezolutë e Këshillit të Sigurimit të OKB-së u bëri thirrje palëve të zbatonin Minsk II në një rezolutë të vitit 2015, por ky apel pati pak efekt.)
Këto defekte nuk mund të korrigjoheshin me asnjë përpjekje konsekuente; kishte të paktën tetë dokumente të gjitha së bashku - duke përfshirë protokollet, memorandumet, shtesat dhe vendimet e Grupit të Kontaktit Trepalësh - dhe të gjitha kontribuan në dështimin e marrëveshjeve.
Bërja e çdo fjalie të një marrëveshjeje, edhe nëse ajo është thjesht një armëpushim, sa më e detajuar dhe e formuluar me kujdes - përcaktimi i detyrimeve dhe krijimi i afateve specifike dhe specifikimeve teknike për monitorimin dhe llogaridhënien - forcon marrëveshjet kundër manipulimit.
Çdo marrëveshje për t'i dhënë fund luftës në Ukrainë duhet të parashikojë më qartë edhe një mekanizëm shumë më të fuqishëm të zbatimit.
Së pari, çdo zgjidhje duhet të përfshijë masa sigurie që, në rast shkeljeje, do të përdoren shpejt dhe në mënyrë të pavarur.
Rusia do të jetë veçanërisht e interesuar në minimizimin e garancive të sigurisë për Ukrainën, dhe kështu garanci të tilla preferohet të bien dakord nga Ukraina dhe aleatët e saj përpara negociatave me Rusinë.
Një armëpushim ose një marrëveshje paqeje duhet gjithashtu të integrojë një mekanizëm monitorimi, verifikimi dhe llogaridhënieje që mund të identifikojë objektivisht dhe shpejt shkeljet e armëpushimit, t'ia atribuojë pa mëdyshje fajin njërës prej palëve dhe më e rëndësishmja, të rivendosë pajtueshmërinë - nëse është e nevojshme, duke vendosur sanksione për shkeljet.
Duke pasur parasysh mungesën aktuale të besimit midis palëve, një mision i përbashkët paqeruajtës ushtarak, anëtarët e të cilit të gjitha palët negociuese bien dakord, mund të jetë një rrugë përpara.
Zgjidhjet teknike për zbatimin e një armëpushimi do të duhet gjithashtu të marrin parasysh natyrën e luftës moderne.
Vija e frontit në Ukrainë aktualisht shtrihet mbi 3000 kilometra, me luftime intensive që zhvillohen në rreth 970 kilometra.
Kjo është të paktën dhjetë herë më e madhe se ajo e frontit gjatë negociatave të Minskut.
Çdo ide se një zonë kaq e madhe konflikti - e zgjeruar më tej nga përdorimi i dronëve, raketave të drejtuara me saktësi dhe sistemeve të luftës elektronike - mund të kontrollohet pa zbatim të fuqishëm është një iluzion.
Së fundi, Evropa do të duhet gjithashtu të luajë një rol të madh - dhe një rol më të disiplinuar dhe më të përgjegjshëm se sa në mesin e viteve 2010.
Gjatë negociatave të Minskut, Franca dhe Gjermania ishin ndërmjetësuesit që ndërmjetësuan marrëveshjet e nxituara dhe kryesuan grupet e punës të Grupit Trepalësh të Kontaktit që pasuan.
Ato rezistuan në njohjen e republikave përfaqësuese që Rusia krijoi në Donetsk dhe Luhansk, por ata gabuan keq, së bashku me Ukrainën, duke lejuar republikat përfaqësuese të nënshkruajnë marrëveshjet, duke mos krijuar asnjë detyrim të qartë për Rusinë.
Sot, shumica e vendeve evropiane duket se e kanë kuptuar shkallën në të cilën interesat e sigurisë të Ukrainës janë gjithashtu të Evropës.
Qëndrimi lejues që dëmtoi negociatat e Minskut duhet të shmanget - dhe për fat të keq, si Rusia dhe Shtetet e Bashkuara kanë lëvizur për të përjashtuar vetë vendet evropiane që mësuan mësimet e hidhura të Minskut nga bisedimet aktuale.
Europa ka nevojë për një vend në tryezën e negociatave; një qëndrim të unifikuar për ofrimin e mbështetjes së sigurisë, ushtarake dhe ekonomike për Ukrainën; dhe përafrimi me strategjinë e negociatave të Ukrainës.
Trampi ka vendosur një kornizë kohore për arritjen e një marrëveshjeje armëpushimi në Ukrainë prej ditësh në muaj.
Në të njëjtën kohë, ai nuk i ka bërë asnjë kërkesë Putinit dhe Rusia vazhdon të bëjë presion ndaj Ukrainës në fushën e betejës dhe të sulmojë infrastrukturën civile në të gjithë vendin.
Nxitimi i një marrëveshjeje është pikërisht qasja e gabuar, sepse do të lejojë Rusinë të manipulojë negociatat.
Edhe nëse Trampi imagjinon se një marrëveshje e përkohshme mund të zgjerohet më vonë, ai nuk mund të lëvizë kaq shpejt.
Vijat e para të luftës duhet së pari të stabilizohen në mënyrë që luftimet e vazhdueshme të mos turbullojnë bisedimet.
Pastaj, shmangia e paqartësisë shkatërruese të Minskut dhe defekteve të zbatimit do të marrë kohë.
Ai do të kërkojë përgatitje dhe koordinim thelbësor nga palët, duke përfshirë Rusinë, Ukrainën dhe Evropën, si dhe Shtetet e Bashkuara.
Procesi i negociatave të Minskut lehtësoi një ulje të përkohshme të armiqësive. Por në fund të fundit, ai minoi kërkimin për një zgjidhje afatgjatë, hapi terrenin për një konflikt më shkatërrues dhe njollos trashëgiminë e të gjithë të përfshirëve në të.
Një rezolutë që zbaton mësimet e Minskut do të jetë thelbësore për të mbrojtur interesat e ShBA-ës, si dhe reputacionin e Trampit.
Nga z. Erton Duka.
© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox
Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit
Comments