SCIENTIFIC REPORTS: PSE FORMOHET PUSHI NË KËRTHIZË?; PSE JO TË GJITHË PRODHOJNË PUSH KËRTHIZOR? | STUDIMI I ÇUDITSHËM SHPJEGON SE SI NDODH.

Uashington, Amerikë | Pështyma e kërthizës formohet nga frymëmarrja, e cila, gjeneron një fërkim ciklik midis lëkurës dhe veshjeve.

Qimet e barkut me strukturën e tyre transportojnë fibrat tekstile vetëm në një drejtim: drejt kërthizës.

Një model matematik konfirmon se ky proces i përditshëm mund të shpjegojë akumulimin e vëzhguar.

A keni gjetur ndonjëherë një tufë pushi në kërthizë në fund të ditës? Nuk je vetëm!

Sipas një ankete online të kryer nga Dr. Karl Kruszelnicki, afërsisht 83% e burrave dhe 43% e grave prodhojnë rregullisht push në kërthizë.

Një fenomen sa i zakonshëm aq edhe kurioz, fishkëllima e kërthizës (BBL), të cilën ne e njohim si push i kërthizës ose push, ka qenë objekt i një studimi shkencor çuditërisht rigoroz.

Është një masë e vogël fibrash që formohet brenda kërthizës për shkak të akumulimit progresiv të elementëve të vegjël nga rrobat tona, grimcat e pluhurit të pranishme në mjedis, qelizat e lëkurës, sebumi i prodhuar nga lëkura dhe djersa.

Artikulli i botuar në Scientific Reports nga P. Deepu i IIT Patna propozon një model të detajuar fiziko-matematikor për të shpjeguar mekanizmin që çon në akumulimin e fibrave nga barku deri në kërthizë.

Karakteristikat e brendshme të flokëve, ritmi ciklik i frymëmarrjes sonë dhe fërkimi i shkaktuar nga fërkimi i lëkurës me rrobat hyjnë në lojë, të gjitha karakteristika themelore për të zbuluar sekretet e këtij fenomeni mikroskopik.

Roli i flokëve dhe frymëmarrjes: Studime të mëparshme, siç është një studim i kryer nga Dr. Steinhauser, i cili, mblodhi dhe analizoi disa mostra të pushit të kërthizës, identifikuan përbërjen e BBL-së, kryesisht fibra tekstili, të përziera me qeliza të lëkurës, pluhur dhe djersë.

Megjithatë, asnjë hulumtim deri më sot nuk ka shpjeguar saktësisht se si këto fibra përfundojnë në kërthizë.

Teoria e re bazohet në orientimin dhe strukturën e qimeve të barkut.

Sipërfaqja e flokëve të njeriut është e mbuluar me luspa mikroskopike të rregulluara si pllaka, të orientuara nga rrënja drejt majës.

Kjo i jep flokëve fërkim dhe lubrifikim asimetrik (vetitë tribologjike): lëvizja e grimcave përgjatë drejtimit të rritjes së flokëve (nga rrënja në majë) has më pak fërkim sesa në drejtimin e kundërt.

Drejtimi i qimeve të kërthizës shkakton akumulimin e fibrave, qelizave, pluhurit dhe djersës në kërthizë.

Gjatë frymëmarrjes, lëvizja periodike e barkut gjeneron fërkim midis lëkurës dhe veshjeve, gjë që çon në zhvendosjen e fibrave të pëlhurës.

Kur thithim ajër, bluza rrëshqet lart kundër drejtimit të flokëve, duke ngadalësuar lëvizjen e fibrave.

Në vend të kësaj, kur nxjerrim frymën, duke nxjerrë ajrin, rrëshqitja ndodh në drejtim të qimeve, duke favorizuar një përparim të qartë të fibrave drejt kërthizës.

Ky proces ciklik krijon një lloj transportuesi natyror në formë fuzhnjeje: fibrat, të nënshtruara ndaj forcave të kundërta në dy ciklet e frymëmarrjes, përfundojnë duke lëvizur progresivisht drejt kërthizës.

Eksperimentet dhe modeli matematik: Për të testuar besueshmërinë e mekanizmit, autori ndërtoi një model matematik që merr në konsideratë forcat e fërkimit midis flokëve, fibrave dhe pëlhurës, si dhe presionin e ushtruar nga veshja.

Modeli përfshin:

1- Një vlerësim i koeficientit të fërkimit midis indeve dhe flokëve;

2- Efekti i lakimit të barkut në presionin e këmishës;

3- Prodhimi i vazhdueshëm i fijeve (si burim) për shkak të gërryerjes me pëlhurën;

4- Transporti njëkahësh i simuluar si një ekuacion diferencial njëdimensional.

Rezultatet teorike përkojnë me matjet empirike: pritet një prodhim ditor prej afërsisht 1 mg BBL, një vlerë e pajtueshme me vëzhgimet e Steinhauser.

Pse jo të gjithë prodhojnë push kërthizor?

Jo të gjithë kërthizat prodhojnë push dhe modeli e bën të qartë këtë. Që fibra të kalojë lehtësisht nga një fije floku në tjetrën, është e nevojshme një dendësi e mjaftueshme e flokëve të barkut.

Më pak flokë do të thotë më pak kapacitet mbajtës të fibrave.

Kërthizat e dala (të ashtuquajturat kërca të jashtëm) nuk mbajnë push sepse u mungon xhepi anatomik në të cilin ngec pushi.

Përveç kësaj, sa më i madh të jetë barku, aq më e madhe është sipërfaqja që duhet të mbledhin fibrat dhe presioni i pëlhurës, duke rritur kështu efikasitetin e procesit të grumbullimit të fijeve në kërthizë.

Një fenomen me zbatime të mundshme teknologjike: Sado e parëndësishme që mund të duket, formimi i pushit umbilikal është në të vërtetë rezultat i një bashkëveprimi kompleks midis frymëmarrjes, fërkimit të ndryshëm midis drejtimeve të qimeve (fërkim anizotropik) dhe lëvizjes së fibrave tekstile.

Ky studim tregon se si edhe misteret e vogla të përditshme mund të fshehin mekanizma interesante që mund të frymëzojnë teknologji të reja.

Përtej kuriozitetit, në fakt, të kuptuarit e transportit unidireksional të mikrofibrave mund të frymëzojë zgjidhje inovative në fushat teknologjike dhe mjekësore: nga leckat për heqjen e pluhurit, te sipërfaqet ngjitëse asimetrike, e deri te zvogëlimi i ndotjes nga fijet në sallën e operacionit.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit