KU TRAMPI DHE PUTINI MUND TË ARRIJNË NJË MARRËVESHJE?

Nga z. Samuel Çarap (Charap)* dhe nga z. Kingston Reif*.

Londër, Britani e Madhe | Qasja e Presidentit të ShBA-ës, Danld Tramp (Donald Trump), ndaj Rusisë është dominuar nga përpjekjet e tij për t'i dhënë fund luftës së vendit kundër Ukrainës.

Por administrata ka një mundësi për të bërë përparim në një tjetër imperativ urgjent të sigurisë kombëtare: kontrollin e armëve bërthamore.

Në fakt, pasi u rikthye në detyrë këtë vit, Trampi humbi pak kohë duke bërë thirrje për negociata me Rusinë dhe Kinën për “denuklearizim... në një mënyrë shumë të madhe”.

Sigurisht, arritja e çdo marrëveshjeje të re, veçanërisht një marrëveshjeje që përfshin Kinën, do të kërkojë kohë.

Por si hap i parë, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara mund të kthehen menjëherë në zbatimin e një marrëveshjeje aktualisht të vdekur që është tashmë në fuqi: Traktati i vitit 2010 mbi Masat për Reduktimin dhe Kufizimin e Mëtejshëm të Armëve Strategjike Ofensive, i njohur më mirë si New START.

Megjithëse skadimi i New START në shkurt 2026 po afron me shpejtësi, rigjallërimi i tij dhe rifillimi i një dialogu të rregullt mund të hedhë themelet për marrëveshje më të gjera, duke i demonstruar botës se Shtetet e Bashkuara dhe Rusia ende mund të bashkëpunojnë për të menaxhuar rreziqet bërthamore.

START i ri kufizon arsenalet bërthamore strategjike amerikane dhe ruse në 1550 koka bërthamore të dislokuara dhe 700 raketa me rreze të gjatë veprimi dhe bombardues të rëndë të dislokuara secili.

Traktati përmban një regjim të hollësishëm të ndarjes së të dhënave, monitorimit dhe inspektimit në vend për të verifikuar pajtueshmërinë.

Ashtu si marrëveshjet e mëparshme SHBA-Rusi për kontrollin e armëve, ai ka shërbyer si një frenim i fuqishëm për konkurrencën bërthamore të pakufizuar.

Të dyja palët e zbatuan me besnikëri START-in e Ri për kohëzgjatjen e tij dhjetëvjeçare dhe në fillim të vitit 2021, të dyja ranë dakord ta zgjasin atë për pesë vjet.

Megjithatë, pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në shkurt të vitit 2022, traktati pothuajse u shemb, ashtu si edhe dialogu dypalësh që synonte të ruante stabilitetin strategjik.

Në shkurt të vitit 2023, Presidenti rus Vladimir Putin njoftoi se Rusia do të pezullonte pjesëmarrjen e saj në START-in e Ri, përfshirë dispozitat e tij të verifikimit, për shkak të mbështetjes së ShBA-ës për Ukrainën.

Disa muaj më vonë, Shtetet e Bashkuara u përgjigjën me kundërmasa ligjore që në thelb pasqyronin veprimin e Rusisë.

Ndërsa administrata e Presidentit të atëhershëm Xhëu baidn (Joe Biden) u përpoq të angazhonte Kremlinin për çështjen e stabilitetit strategjik, Putini i hodhi poshtë këto propozime, duke deklaruar se Shtetet e Bashkuara nuk mund të shpresonin për stabilitet strategjik nëse kërkonin disfatën strategjike të Rusisë në Ukrainë.

Por situata ka ndryshuar. Në një ndryshim pak të vënë re pasi Trampi mori detyrën, Putini bëri thirrje për angazhim dypalësh mbi kontrollin e armëve pa këmbëngulur shprehimisht në një ndalim të plotë të ndihmës ushtarake amerikane për Ukrainën si parakusht.

Ndryshimi i Putinit dhe dëshira e deklaruar e Trampit për denuklearizim ka krijuar një mundësi për Shtetet e Bashkuara dhe Rusinë për të provuar se kontrolli i armëve bërthamore është ende i zbatueshëm.

Sigurisht, nëse e kaluara është precedent, negocimi i një marrëveshjeje të re për të zëvendësuar START-in e Ri mund të zgjasë shumë muaj, nëse jo disa vite.

Bisedimet do të duhet të adresojnë çështje të vështira që kanë penguar përpjekjet për të arritur marrëveshje të reja gjatë 15 viteve të fundit.

Këto përfshijnë të ashtuquajturat armë bërthamore jo-strategjike ose taktike, arsenalin bërthamor në rritje të Kinës, mbrojtjen strategjike nga raketat dhe aftësitë e përparuara konvencionale të sulmit.

Nëse New START skadon pa asgjë për ta zëvendësuar atë, nuk do të ketë kufizime të dakordësuara për dy arsenalet më të mëdha bërthamore në botë për herë të parë në dekada.

Në të kundërt, rivendosja e New START dhe rifillimi i një dialogu strategjik-stabilitet do të siguronte një bazë të nevojshme nga e cila do të ndiqeshin marrëveshje më të gjera pasuese.

Si një hap shtesë afatshkurtër, të dyja palët mund të bënin një angazhim politik për t'iu përmbajtur kufizimeve të traktatit përtej datës së skadimit të tij, ndërsa negociojnë kufizime të reja dhe përpiqen ta sjellin Kinën në kuadrin e kontrollit të armëve.

Edhe përballë një arsenali kinez në rritje që nuk i nënshtrohet kufizimeve të traktateve, mbajtja në fuqi e kufizimeve të New START ka kuptim.

Kina nuk parashikohet të bëhet një konkurrente bërthamore e asnjërit vend për sa i përket kokave bërthamore të vendosura për të paktën një dekadë tjetër, dhe Shtetet e Bashkuara do të kishin ende fleksibilitet të mjaftueshëm në forcë për ta vonuar këtë rezultat.

Nëse New START skadon pa asgjë për ta zëvendësuar atë, nuk do të ketë kufizime të dakordësuara për dy arsenalet më të mëdha bërthamore në botë për herë të parë në dekada.

Për më tepër, një regjim aktiv i kontrollit të armëve SHBA-Rusi është ndoshta një kusht i domosdoshëm për çdo marrëveshje të ardhshme të kontrollit të armëve me Kinën.

Ai gjithashtu mund të heqë stimujt që Kina të nxitojë drejt barazisë me Rusinë dhe Shtetet e Bashkuara - një rezultat që si Rusia ashtu edhe Shtetet e Bashkuara duan ta shmangin.

Një angazhim ShBA-Rusi për të mbetur në nivelet e forcave të New START, i kombinuar me ndjekjen e kufizimeve të reja, mund të zvogëlojë nevojën që Shtetet e Bashkuara të bëjnë investime të kushtueshme për të ndërtuar forcat e tyre në një kohë kur përpjekja e tyre për modernizimin bërthamor tashmë po përballet me sfida të mëdha buxhetore dhe orari.

Me mbi 85 përqind të kokave bërthamore në botë midis tyre, Shtetet e Bashkuara dhe Rusia kanë një detyrim të veçantë për të zvogëluar kërcënimin ekzistencial që paraqesin këto armë.

Kthimi në pajtueshmërinë me New START dhe rifillimi i dialogut mbi stabilitetin strategjik do të ishte një hap i menjëhershëm në atë drejtim.

*Z. Samuel Charap është kryetar i shquar në politikën e Rusisë dhe Euroazisë dhe një shkencëtar i lartë politik në RAND.

Ai shërbeu në Byronë e Kontrollit të Armëve në Departamentin e Shtetit të SHBA-së.

*Kingston Reif, një studiues i lartë ndërkombëtar/i mbrojtjes në RAND, shërbeu si zëvendësndihmës sekretar i Mbrojtjes i SHBA-së për reduktimin e kërcënimeve dhe kontrollin e armëve.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit