___.png)
Bruksel, Belgjikë | Në disa vende të Bashkimit Europian, sterilizimi i detyruar i personave me aftësi të kufizuara është ende një praktikë e përhapur dhe shqetësuese që shkel në mënyrë të hapur të drejtat e tyre themelore dhe dinjitetin njerëzor.
Shtrirja e sterilizimit të detyruar në BE u zbulua përmes një studimi të kryer nga Forumi Evropian i Aftësisë së Kufizuar.
Të paktën 14 anëtarë të BE-së ende angazhohen në këtë praktikë, me tre prej tyre Çekia, Hungaria dhe Portugalia që e lejojnë në mënyrë eksplicite atë për fëmijët pavarësisht kritikave në mbarë botën dhe kornizave ligjore të vendosura që ndalojnë sterilizimin e detyruar, siç është Konventa e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara, e cila është ratifikuar nga BE-ja dhe të gjitha shtetet anëtare të saj, dhe është gjithashtu e ndaluar sipas Konventës së Këshillit të Evropës për parandalimin dhe luftimin e dhunës ndaj grave dhe dhunës në familje (Konventa e Stambollit).
Vetëm nëntë vende të Bashkimit Europian ndalojnë sterilizimin e dhunshëm.
Për më tepër, Konventa e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara (UNCRPD), i mungon përmendja e qartë e sterilizimit të detyruar në tekstin e traktatit, por Komiteti për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara ka vazhduar të theksojë mbrojtjen kundër sterilizimit të detyruar sipas Komenti 3, të komitetit të KDPAK-së, i cili lidhet me nenin 6 të UNCRPD-së, i cili, ka të bëjë me të drejtat e grave dhe vajzave me aftësi të kufizuara dhe identifikon qartë sterilizimin e detyruar si mizor dhe çnjerëzor.
Komiteti është përgjegjës për monitorimin e zbatimit të UNCRPD nga shtetet palë.
Konteksti historik: Sterilizimi i detyruar, filloi në lëvizjet eugjenike dhe mori një kthesë të keqe në shekullin e 20-të, ndërsa vendet europiane kërkuan të kontrollonin popullsi specifike.
Sfondi i sterilizimit të detyruar rrjedh nga përpjekjet eugjenike të shekujve 19 dhe 20.
Kjo qasje mori një kthesë të errët, veçanërisht në Gjermaninë naziste, ku sterilizimi i detyruar dhe vrasja e njerëzve të padëshiruar - atyre me sëmundje mendore, sëmundje gjenetike dhe paaftësi të tjera të konsideruara - ishin metoda të eugjenikës negative.
Kjo procedurë ishte një pjesë e një lëvizjeje më të madhe eugjenike, e cila ishte e përhapur në të gjithë kulturën amerikane dhe nuk ishte e kufizuar në skaje.
Për më tepër, ligjet e sterilizimit të detyruar që synonin njerëzit e margjinalizuar u zbatuan në një numër vendesh evropiane si gratë rome, të varfrit, të pamartuarit dhe gratë që kërkojnë abort.
Pavarësisht se janë bërë të paligjshme në shumicën e vendeve të Europës, sterilizimet e detyruara vazhdojnë ende në disa rajone, duke reflektuar një histori shqetësuese që vazhdon të ndikojë në popullatat e margjinalizuara sot.
Kjo edhe sot vazhdon në BE, me raportet e fundit që zbulojnë sterilizimin e vazhdueshëm të detyruar, duke ndikuar në mënyrë disproporcionale gratë dhe vajzat me aftësi të kufizuara, veçanërisht ato nën kujdestari.
Kjo praktikë e dëmshme, e rrënjosur në paragjykimet sistematike, supozon se individëve u mungon kapaciteti vendimmarrës për trupin e tyre ose prindërimin.
Vendosja e tyre nën kujdestari e përkeqëson çështjen, duke hequr dorë nga kontrolli mbi zgjedhjet mjekësore, duke përfshirë vendimet e sterilizimit.
Sterilizimi i detyruar shkel rëndë të drejtat e grave, veçanërisht përmes diskriminimit etnik dhe gjinor.
Trajtimi i stereotipeve themelore, diskriminimit dhe aftësisë është thelbësore për t'i dhënë fund kësaj praktike dhe për të korrigjuar padrejtësitë e vazhdueshme historike kundër komuniteteve me aftësi të kufizuara.
Kjo gjithashtu thekson nevojën urgjente për një përgjigje të koordinuar, e cila përfshin kriminalizimin e sterilizimit të detyruar dhe sigurimin e drejtësisë për viktimat.
Implikimet e sterilizimit të detyruar të personave me aftësi të kufizuara: Sterilizimi i detyruar i personave me aftësi të kufizuara ka implikime të rëndësishme për të drejtat e ndryshme të njeriut.
Është pjesë e një modeli më të gjerë të mohimit të të drejtave të njeriut të grave dhe vajzave me aftësi të kufizuara dhe përjashtimi nga kujdesi shëndetësor riprodhues dhe seksual, zgjedhje të kufizuara kontraceptive, aborti i pavullnetshëm dhe mohimi i të drejtave të prindërimit që rrjedh nga qëndrimet sociale dhe paragjykimet që karakterizojnë aftësinë e kufizuar si një tragjedi personale ose patologjike, që ka nevojë për trajtim mjekësor.
Ai cenon të drejtat e grave dhe vajzave me aftësi të kufizuara, duke përfshirë të drejtën e tyre për të krijuar dhe mbajtur një familje, dhe të drejtën e tyre për të qenë të lirë nga dhuna dhe shfrytëzimi.
Kjo praktikë cenon integritetin fizik dhe sigurinë e tyre, duke përbërë dhunë ndaj grave.
Ajo gjithashtu përfaqëson një formë të dhunës sistematike ndaj vajzave me aftësi të kufizuara, që çon në forma të rënduara të diskriminimit dhe mohim të së drejtës së tyre për të marrë vendime për trupin e tyre.
UNCRPD ofron një bazë për mbrojtjen e të drejtave të individëve me aftësi të kufizuara, duke theksuar nevojën për të ndaluar sterilizimin e detyruar dhe për të siguruar realizimin e plotë të të drejtave të tyre.
Praktika e sterilizimit të detyruar është gjithashtu e lidhur me ligjet historike eugjenike dhe paraqet shkelje të së drejtës për vetëvendosje, integritet trupor dhe jetës familjare.
Prandaj, adresimi i implikimeve të sterilizimit të detyruar të personave me aftësi të kufizuara është thelbësor për të mbrojtur të drejtat e tyre themelore të njeriut dhe për të parandaluar dhunën dhe diskriminimin e mëtejshëm sistematik.
Kuadri ligjor dhe shkeljet: UNCRPD shërben si një instrument thelbësor ndërkombëtar në mbrojtjen e të drejtave të individëve me aftësi të kufizuara.
Neni 12 i KDPAK garanton që personat me aftësi të kufizuara do të trajtohen në mënyrë të barabartë përpara ligjit, veçanërisht në kontekstin e autonomisë riprodhuese, kapacitetit ligjor dhe lirisë nga shfrytëzimi dhe abuzimi.
Neni 16 i cili kërkon nga shtetet palë të marrin të gjitha masat paraprake të arsyeshme për të mbrojtur personat me aftësi të kufizuara nga abuzimi dhe dhuna, duke përfshirë neglizhencën dhe shfrytëzimin.
Ky artikull synon të krijojë një kornizë mbrojtëse që pranon cenueshmërinë e individëve me aftësi të kufizuara ndaj këtyre formave të keqtrajtimit.
Më tej, neni 17 i cili garanton që personat me aftësi të kufizuara do të kenë integritet fizik dhe mendor, duke nënvizuar rëndësinë e respektimit dhe ruajtjes së mirëqenies së tyre trupore dhe mendore.
Neni 18 i KDPAK urdhëron që Shtetet Palë të njohin të drejta të barabarta për personat me aftësi të kufizuara në lirinë e lëvizjes, zgjedhjen e vendbanimit dhe kombësinë, duke siguruar përfshirjen dhe pjesëmarrjen e tyre të plotë në shoqërinë në tërësi.
Neni 23 garanton të drejtën për të krijuar një familje dhe për të marrë vendime në lidhje me lindjen e fëmijëve dhe afirmimin e autonomisë së tyre riprodhuese dhe zgjedhjeve të planifikimit familjar pasi ata janë përballur vazhdimisht me probleme në lidhje me mosdhënien e të drejtave për krijimin e familjes pasi nuk janë mjaftueshëm kompetentë për ta bërë këtë dhe neni 25 garanton që personat me aftësi të kufizuara do të kenë mundësinë që lirisht dhe vullnetarisht të japin pëlqimin për trajtimin mjekësor.
Kjo thekson rëndësinë e marrjes së pëlqimit gjatë trajtimit mjekësor.
Për më tepër, Komiteti i CRPD, në (Komenti i Përgjithshëm 3), identifikon qartë sterilizimin e detyruar si një trajtim mizor, çnjerëzor ose degradues, duke shkelur traktate të shumta ndërkombëtare për të drejtat e njeriut.
Për më tepër, në kuadër të të drejtave të grave, Konventa për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit Kundër Grave (CEDAW) (neni 12) ndalon sterilizimin e detyruar dhe mandaton që shtetet ndalojnë diskriminimin në kujdesin shëndetësor, Konventa e Stambollit (neni 39) kërkon veprime legjislative që e bëjnë të paligjshëm abortin e detyruar dhe sterilizimin.
Statuti i Romës (neni 7) i përcakton krimet kundër njerëzimit si akte, duke përfshirë sterilizimin e detyruar, të kryera në një sulm të përhapur ose sistematik ndaj një popullsie civile, në ICCPR (neni 7) ndalon rreptësisht sterilizimin e detyruar, duke siguruar mbrojtje kundër torturës, trajtimit mizor dhe eksperimente mjekësore ose shkencore jo konsensuale.
Më tej, neni 3 i KEDNJ ndalon pa mëdyshje torturën, duke përfshirë ndalimin e sterilizimit të detyruar, duke theksuar refuzimin absolut të çdo trajtimi mizor, çnjerëzor ose poshtërues dhe neni 8 siguron të drejtën e privatësisë dhe jetës familjare, duke lejuar ndërhyrjen e shtetit vetëm kur është e ligjshme dhe e nevojshme.
Në rastin VC kundër Sllovakisë (2011), një grua rome u sterilizua me forcë gjatë një seksioni çezarian në një spital shtetëror në Sllovakinë Lindore.
Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut vendosi se ky akt shkelte të drejtën e saj për liri nga trajtimi çnjerëzor dhe poshtërues dhe të drejtën e saj për jetën private dhe familjare, duke urdhëruar qeverinë sllovake që t'i paguajë kompensimin prej 31000 eurosh dhe t'i rimbursojë tarifat e saj ligjore.
Për më tepër, In the NB v. Sllovakia (2012), përfshin sterilizimin e detyruar të një gruaje rome gjatë lindjes së saj të dytë.
E sterilizuar në moshën 17-vjeçare, ajo pretendoi diskriminim dhe pëlqim të detyruar.
GJEDNJ gjeti se sterilizimit i mungonte pëlqimi i vlefshëm, duke shkelur nenin 8 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.
Dëmet u dhanë, duke theksuar dështimin e shtetit për të mbrojtur shëndetin riprodhues të grave rome sipas nenit 8, duke ekspozuar çështje të trajtimit çnjerëzor dhe degradues.
Dhe, në Y.P. kundër Federatës Ruse (2022), Gjykata konstatoi se nuk kishte trajtim çnjerëzor dhe poshtërues, por vlerësoi se sterilizimi pa pëlqimin e pacientit cenonte të drejtën e jetës private sipas nenit 8 të KEDNJ.
Rasti është i rëndësishëm në kontekstin e autonomisë së pacientëve, paternalizmit mjekësor dhe të drejtës për pëlqim të informuar në procedurat mjekësore, por sterilizimi i detyruar vazhdon të ndodhë në të gjithë Evropën.
Rruga përpara: Rruga përpara në zgjidhjen e çështjes së përhapur të sterilizimit të detyruar të grave me aftësi të kufizuara në Bashkimin Evropian kërkon një strategji gjithëpërfshirëse.
Vetëm gratë me aftësi të kufizuara mund të japin pëlqimin ligjërisht dhe etikisht të vlefshëm për sterilizimin e tyre.
Për më tepër, paaftësia mendore e perceptuar, duke përfshirë paaftësinë mendore të përcaktuar në mënyrë mjekësore ose gjyqësore, nuk e zhvlerëson kërkesën për pëlqimin e lirë dhe të informuar të vetë gruas si justifikimin e vetëm për sterilizimin.
Si pjesë e çdo procesi për të siguruar zgjedhjen dhe pëlqimin plotësisht të informuar, grave me aftësi të kufizuara duhet t'u sigurohet informacion se sterilizimi është një procedurë e përhershme dhe se ekzistojnë alternativa ndaj sterilizimit, siç janë format e kthyeshme të planifikimit familjar, dhe se nuk duhet të kryhet në një fëmijë.
Kjo mund të zgjidhet përmes forcimit të kornizave ligjore, rritjes së ndërgjegjësimit, nxitjes së bashkëpunimit ndërkombëtar, kryerjes së kërkimeve gjithëpërfshirëse dhe zbatimit të mekanizmave efektivë monitorues.
Prioriteti i këtyre veprimeve do të lejojë adresimin kolektiv të padrejtësive historike, sigurimin e drejtësisë për viktimat e sterilizimit të detyruar dhe përpjekjen për një të ardhme ku të drejtat dhe dinjiteti i çdo individi pavarësisht nga aftësia e kufizuar do të respektohen pa mëdyshje.
Nga z. Erton Duka.
© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox
Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit
Comments